CHỦ ĐỀ 4: CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP TRONG LỊCH SỬ THẾ GIỚI

A- CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP THỜI CẬN ĐẠI

1. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

a. Bối cảnh lịch sử

- CMCN lần 1 diễn ra từ cuối TK XVIII – đầu TK XIX.

- Anh là nước đầu tiên tiến hành CMCN do đủ điều kiện: vốn, nhân công, kĩ thuật…

- CMCN ở Anh bắt đầu từ những phát minh kĩ thuật trong ngành dệt.

b. Thành tựu tiêu biểu

-  1733: Giôn-Cay phát minh ra “thoi bay”=> năng xuất tăng gấp đôi.

-  1764: Giêm Ha-gri-vơ chế tạo ra máy kéo sợi Gien-ni

-  1779: Crôm-tơn cải tiến máy kéo sợi =>sợi nhỏ, đẹp, bền hơn

-  1785: Các-rai chế tạo ra máy dệt chạy bằng sức nước => năng suất tăng 40 lần

-  1784: Giêm-oát chế ra máy hơi nước =>khởi đầu cho quá trình công nghiệp hoá

=>Máy hơi nước ra đời =>hoạt động sản xuất, giao thông vận tải phát triển

-  1735: phát minh về phương pháp nấu than cốc=>ngành luyện kim phát triển

-  1784: Hen-ri Cót tìm ra cách luyện sắt “pút -đinh” =>sản xuất sắt quy mô lớn, chất lượng cao hơn.

-  1856: Hen-ri Bê-sê-mơ phát minh ra lò luyện gang lỏng thành thép.

     *Giao thông vận tải:

- 1814: Đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước ra đời

- 1807: Rô-bớt Phơn-tơn chế ra tàu thuỷ chạy bằng máy hơi nước.

- Động cơ đốt trong ra đời và hoàn thiện.

2.  Cách mạng công nghiệp lần thứ hai

a. Bối cảnh lịch sử

-   Thời gian: từ những năm 70 của Tk XIX – năm 1914.

-    Trong thời kỳ công nghiệp hoá diễn ra mạnh mẽ

-    Đặc trưng: là việc sử dụng năng lượng điện, quá trình tự động hoá và dây chuyền sản xuất ra đời

b. Thành tựu tiêu biểu

-  Khởi đầu là các phát minh về điện:

+ Mai-cơn Pha-ra-đây khám phá ra nguyên lí hoạt động của máy phát điện.

+ Các phát minh về bóng đèn sợi đốt, dòng điện xoay chiều…

=>Thúc đẩy việc sử dụng năng lượng điện vào sản xuất

- Điện tín, điện thoại, sóng vô tuyến điện được sử dụng rộng rãi,

- Dầu mỏ được phát hiện =>thúc đẩy công nghiệp dầu khí, cung cấp nhiên liệu cho các ngành công nghiệp

- Động cơ đốt trong được sử dụng =>tạo tiền đề cho sự ra đời của ô tô, máy bay.

- Đầu tk XX, công nghiệp điện tử ra đời =>thúc đẩy các ngành CN khác phát triển: luyện kim, đóng tàu…

3. Ý nghĩa và tác động của cách mạng công nghiệp thời cận đại

a. Về kinh tế

-  Thúc đẩy quá trình thị trường hoá nền kinh tế và xã hội hoá sản xuất.

-  Giải phóng sức lao động, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con người

b. Về xã hội

-  Thúc đẩy quá trình đô thị hoá

-  Dân số tăng nhanh, cơ cấu xã hội thay đổi (tư sản và vô sản)

-  Sự bóc lột của giai cấp tư sản =>vô sản dấu tranh => tiền đề của CMXHCN

c. Về văn hoá

-  Thúc đẩy quan hệ quốc tế, giao lưu và kết nối văn hoá toàn cầu

-  Đời sống vật chất, tinh thần được nâng cao

-  Hình thành lối sống, tác phong công nghiệp

B- CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP THỜI HIỆN ĐẠI

1. Cách mạng công nghiệp lần thứ ba

a. Bối cảnh lịch sử

-  Thời gian: nửa sau TK XX, khởi đầu từ Mĩ.

-   Đặc điểm: sử dụng điện tử và CNTT để tự động hoá SX =>CM kĩ thuật số.

b. Thành tựu tiêu biểu

- Thành tựu ở lĩnh vực khoa học cơ bản: Toán, Vật lí, Hoá, Sinh …

- Sáng tạo công cụ sản xuất mới, năng lượng mới, vật liệu mới.

- Tiến bộ trong giao thông vận tải, thông tin liên lạc và chinh phục vũ trụ.

- Cuộc ”cách mạng xanh” trong nông nghiệp =>giải quyết vấn đề lương thực

- Sự phát triển công nghệ thông tin, hình thành mạng máy tính toàn cầu=>Đưa loài người sang nền ”văn minh thông tin”.

2. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng 4.0)

a. Bối cảnh lịch sử

- Thế kỉ XXI, quá trình toàn cầu hoá diễn ra mạnh mẽ =>thúc đẩy sự hợp tác  giữa các quốc gia trênthế giới.

- Khó khăn: Ô nhiễm môi trường, bùng nổ dân số, dịch bệnh, chủ nghĩa khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia …

=>Cần có một cuộc CM mới trong thập niên thứ 2 của thế kỉ XXI.

- Đặc điểm: Sử dụng trí tuệ nhận tạo để điều khiển và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

b. Thành tựu tiêu biểu

- Công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ thông minh với các yếu tố cốt lõi là:Trí tuệ nhân tạo (Al), vạn vật kết nối (loT), dữ liệu lớn (Big Data).

- Công nghệ thông tin phát triển mạnh, hình thành mạng lưới toàn cầu à thời kỳ văn minh thông tin”

- Công nghệ loT với hàng loạt hệ thống cảm biến và đầu đo được áp dụng trong nhiều lĩnh vực.

- Y tế: cỗ máy IBM Oát xơn.

- Vật lí có người máy thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái,công nghệ nano...

- Tự động hoá sử dụng sự điều khiển máy móc ... giảm sự can thiệp của con người.

3. Ý nghĩa của cách mạng công nghiệp thời hiện đại

a. Về kinh tế

- Thay đổi lực lượng sản xuất và tăng cao năng suất lao động….

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo ra một thế giới kết nối.

- Lao động trí tuệ trở thành yếu tố quan trọng nhất trong sản xuất, là động lực chủ yếu tạo nên sự phát triển.

- Tiêu cực: nguy hiểm đối với c/sống con người, đặc biệt là an ninh, tài chính và sức khỏe.

b. Về xã hội

- Sự phân công lao động và chuyên môn hoá ngày càng sâu sắc.

- Thay đổi cách nghĩ, lối sống, phương thức làm việc và mối quan hệ của con người.

- Tiêu cực: Tình trạng thất nghiệp trên gia tăng =>bất ổn về chính trị và xã hội.

c. Về văn hoá

- Góp phần thúc đẩy sự đa dạng văn hoá trên cơ sở kết nối toàn cầu.

- Tiêu cực: Ảnh hưởng đến các giá trị văn hoá truyền thống: xuất hiện những yếu tố“văn hoá ngoại lai”, sự phụ thuộc vào “thế giới mạng”.